ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Γενικά:

1.     Χωρισμός του κειμένου στα δομικά του μέρη (πρόλογος, κυρίως θέμα, επίλογος)

2.    Εντοπισμός διαρθρωτικών λέξεων του κειμένου με στόχο τη διερεύνηση της συλλογιστικής πορείας του συγγραφέα.

3.    Προσδιορισμός των κύριων και δευτερευουσών ιδεών κάθε παραγράφου.

4.    Επισήμανση των ευρύτερων θεματικών ενοτήτων του κειμένου

5.    Στόχος ενός διαγράμματος είναι η συνοπτική καταγραφή όλων των ιδεών του κειμένου. Ο χαρακτήρας του δηλαδή είναι καθαρά πληροφοριακός και διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό τη σύνταξη της περίληψης.

Πιο συγκεκριμένα:

Πρόλογος	1.     Προσδιορισμός του θεματικού κέντρου 2.    Καταγραφή της προσωπικής θέσης του συγγραφέα.
Κυρίως θέμα	1.     Σε κάθε παράγραφο συντάσσεται ένας πλαγιότιτλος 2.    Σε κάθε παράγραφο διαχωρίζονται οι κύριες ιδέες (Κ.Ι.) από τις δευτερεύουσες (Δ.Ι.) 3.    Εντοπισμός των ευρύτερων θεματικών ενοτήτων και σύνταξη σύντομου τίτλου στην καθεμία.
Επίλογος	1.     Συμπέρασμα 2.    (Σπάνια) καταγραφή της προσωπικής θέσης του συγγραφέα.

Παράδειγμα- Εφαρμογή

Α. Έτυχε πριν από δεκαπέντε μέρες να πάρω μέρος σε μια δημόσια συζή­τηση γύρω απ' τη διαφήμιση και τη βία που οργάνωσε το περιοδικό «Η δια­φήμιση αύριο». Ένα περιοδικό στο οποίο από καιρό μια ομάδα από δημο­κράτες διαφημιστές κάνουν μια υπεύθυνη κριτική εξέταση των ορίων, των ελαττωμάτων, της μοίρας του επαγγέλματος τους. Μπρος στο απρόσμενο ξέ­σπασμα απόδοσης ευθυνών για τη βία, μπρος στην αυτοκατηγορία που η κα­ταναλωτική κοινωνία φαίνεται ότι άρχισε δημόσια, οι διαφημιστές διερωτή­θηκαν, σ' αυτή τη συζήτηση, ποια είναι η μερίδα ευθύνης που τους πέφτει. Και σ' αυτό το σημείο μου φάνηκε απόλυτα αναγκαίο να τους καθησυχάσω. Όχι από επιείκεια, αλλά για να μην αφήσω τη δίκη των αποτελεσμάτων να καλύψει τη δίκη των αιτίων.

Β. Τι έκανε για χρόνια η διαφήμιση με παραγγελιά του συστήματος; Ερέθι­ζε τις επιθυμίες. Κάνοντας το όμως, δεν ώθησε απλά τον κόσμο να θέλει, αλ­λά του είπε τι να θέλει και τι ήταν καλό να θέλει. Αν το σκεφτούμε καλά, θα δούμε ότι πέτυχε δυο αποτελέσματα από «αντικειμενική» άποψη επαναστατι­κά (οι προθέσεις δε μας ενδιαφέρουν εδώ). Οι συντηρητικές κοινωνίες και οι αντιδραστικοί παιδαγωγοί δήλωναν πάντα με σοφό τρόπο ότι οι υπερβολικές επιθυμίες είναι κακό πράγμα και ότι κατ' αρχή δεν πρέπει να δίνουμε στους φτωχούς την εντύπωση ότι μπορούν ν' αποχτήσουν τα πράγματα των πλου­σίων. Το ότι οι βασιλιάδες μετατοπίζονταν με τη φορητή πολυθρόνα ήταν απόδειξη ότι αυτό το σκεπαστό πολυτελές φορείο ήταν βασιλικό πράγμα: κα­νείς άλλος δεν μπορούσε να το θέλει.

Γ. Η διαφήμιση, μεταφράζοντας τη φορητή πολυθρόνα σε «αυτοκίνητο», είπε ακόμη και στον άνεργο ότι μπορούσε να επιθυμεί αυτοκίνητο, ότι όλοι μπορούσαν να το αποχτήσουν κι ότι, πάντως, περισσότερο από δικαίωμα, ήταν υποχρέωση να το επιθυμούν. Το ίδιο έγινε και για το σαπούνι με γαλλι­κό άρωμα και για το διαμέρισμα, για τη γραβάτα και για το μηχανάκι.

Δ. Μια επιθυμία, ερεθισμένη κι ανικανοποίητη, μπορεί να πάρει δύο δρό­μους: την ατομική εξέγερση (την εγκληματική πράξη για παράνομη ιδιοποίη­ση των αγαθών άλλου) και τη συλλογική επανάσταση (τον κοινωνικό αγώνα για σωστότερη διανομή του κοινού πλούτου). Δεν μπορούμε ν' αρνηθούμε ότι ένα από τα αποτελέσματα της καταναλωτικής προπαγάνδας υπήρξε και η αύξηση της κοινωνικής αγωνιστικότητας για την κατάχτηση μιας ευδαιμονίας που παρουσιαζότανε σαν δυνατή για όλους και που τελικά ήταν σχεδόν άφταστη. Η καταναλωτική προπαγάνδα είναι αναμφίβολα υπεύθυνη για την παράλογη απόφαση ν’ απαχθεί ένα παιδί για ν' αγοράσει ο απαγωγέας βίλα, αλλά είναι επίσης και υπεύθυνη για την κατάληψη σπιτιών από ανθρώπους που νιώθουν αποκλεισμένοι από αγαθά που διαφημίζονται σ’ όλες τις γωνιές των δρόμων.

Ε. Και να που η κοινωνία, αφού πρώτα ερέθισε τις επιθυμίες για όλα τα πράγματα, τρομοκρατείται γιατί ο κόσμος απαιτεί τουλάχιστον ένα μέρος χω­ρίς να πρέπει αναγκαστικά να εγκληματήσει. Είναι σαν να έλεγε το σύστημα στους υπηκόους του: «Έπρεπε να θέλετε να ξοδέψετε όλο το μισθό σας, και το δέκατο τρίτο και το δέκατο τέταρτο, αλλά τώρα το παρακάνετε: τώρα θέ­λετε και αύξηση μισθού! Το παιχνίδι δεν ήταν έτσι. Μην υπερβάλλετε και σκεφτείτε τα αγαθά της λιτότητας». Αυτό είναι, περίπου, το νόημα της έκκλη­σης του προέδρου της δημοκρατίας. Και τώρα που ο κόσμος επιθυμεί υπερ­βολικά πράγματα ποιος φταίει; Η διαφήμιση, για παράδειγμα, που πρέπει να προκαλεί επιθυμίες για ψυγεία (κι αλίμονο αν δεν πουληθούν αρκετά, θα κλείσουν τα εργοστάσια). Αλλά για ν' αγοράσει ο κόσμος ψυγεία απαιτεί νέα συλλογική σύμβαση εργασίας, τότε κάτι δεν πάει καλά. Συναγερμός, οι πολί­τες καταναλώνουν πολλά, ζητούν πολυτέλειες.

ΣΤ. Πώς να δικαιολογηθούν γι' αυτό: Κατηγορώντας την τύχη, παράλογα. Γιατί ο κύκλος είναι φαύλος, η βία βρίσκεται στην ίδια την ιδέα του κέρδους, είναι παλιά ιστορία: πρέπει να επιθυμείς αυτά που σου προσφέρω όχι αυτά που έχω, διαφορετικά όλα τέλειωσαν. Πράγματι τέλειωσαν: η βία είναι αποτέλεσμα, όχι αιτία αυτής της κατάστασης.

ΜΕΡΗ	§	ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ	Κ.Ι.	Δ.Ι.
Πρόλογος	Α’	Στα πλαίσια αυτοκριτικής των διαφημιστών αναζητούνται ευθύνες για τη βία στη σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία	1.      Υπεύθυνη άσκηση αυτοκριτικής από τους διαφημιστές 2.     Απόδοση ευθυνών για τη βία	Προσωπική θέση συγγραφέα: καθησυχασμός των διαφημιστών και αναζήτηση των βαθύτερων αιτιών του προβλήματος
Κύριο Μέρος	Β’	Διέγερση υπερβολικών επιθυμιών μέσω της διαφήμισης	Διαφημιστική προπαγάνδα που ερεθίζει τις επιθυμίες	Υπερβολικές επιθυμίες
	Γ’	Υποβολή των υλιστικών επιθυμιών στους φτωχούς και ανέργους	Δικαίωμα και υποχρέωση των ανέργων να επιθυμούν τα υλικά αγαθά
	Δ’	Η αδυναμία ικανοποίησης των υλικών επιθυμιών μπορεί να συμβάλει σε εγκληματικές ενέργειες ή κοινωνικές επαναστάσεις	1.      Ατομική εξέγερση 2.     Συλλογική επανάσταση	Καταναλωτική προπαγάνδα που αύξησε την κοινωνική αγωνιστικότητα για την κατάκτηση μιας δυνατής αλλά άφταστης ευδαιμονίας.
	Ε’	Το πολιτικό σύστημα και οι φορείς του προσπαθούν να συνετίσουν το λαό για τις υπερβολικές απαιτήσεις που συνιστούν απόρροια της κοινωνικής και διαφημιστικής προπαγάνδας	1.      Κοινωνική προπαγάνδα που ενισχύει τις υλικές επιθυμίες. 2.     Αναζήτηση αγαθών λιτότητας από το πολιτικό σύστημα	Η κοινωνία τρομοκρατείται, συναγερμός από τις υπερβολικές υλικές επιθυμίες των πολιτών.
Επίλογος	ΣΤ’	Συμπέρασμα: η βία είναι αποτέλεσμα του φαύλου κύκλου που ανάγεται στην ιδέα του κέρδους	1.      Η βία βρίσκεται στην ιδέα του κέρδους. 2.     Η βία είναι αποτέλεσμα, όχι αιτία αυτής της κατάστασης.	Φαύλος κύκλος.

Εντοπισμός επιμέρους θεματικών ενοτήτων στο κείμενο:

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΙ	ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ	ΤΙΤΛΟΣ
Α’	1η: Πρόλογος	Ευθύνες των διαφημιστών για τη βία.
Β’ + Γ’ + Δ’	2η: Κύριο Μέρος	Πρόκληση υλικών επιθυμιών στους φτωχούς και επιπτώσεις τους.
Ε’	3η: Κύριο Μέρος	Σύγκρουση της κοινωνικής με την πολιτική προπαγάνδα.
ΣΤ’	4η: Επίλογος	Συμπέρασμα – η βία αποτέλεσμα κερδοσκοπίας