ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΚΘΕΣΗΣ

Α. Σε άρθρο σε πολιτική εφημερίδα, προσδιορίζετε τις θετικές επιδράσεις της δημιουργικής εργασίας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου. Στη συνέχεια, επισημαίνετε τους παράγοντες που αναιρούν σή­μερα τη δημιουργικότητα και συμβάλλουν στην αλλοτρίωση και αποπροσωποποίηση του σύγχρονου ανθρώπου (500 - 600 λέξεις).

Διερεύνηση του θέματος:

α) Επικοινωνιακό πλαίσιο: άρθρο --> τίτλος

- σε πολιτική εφημερίδα --> ύφος τυπικό

β) Κεντρικές έννοιες: - δημιουργική εργασία – δημιουργικότητα

   Δευτερεύουσες έννοιες: - προσωπικότητα του ατόμου

- αλλοτρίωση - αποπροσωποποίηση

γ) Ζητούμενα:

Ζ1 Θετικές επιδράσεις της δημιουργικής εργασίας στη δια­μόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου

Ζ2 Παράγοντες που αναιρούν σήμερα τη δημιουργικότητα και συμβάλλουν στην αλλοτρίωση και αποπροσωποποί­ηση του σύγχρονου ανθρώπου,

δ) Τύπος θέματος: ΣΑΦΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΩΝ ΖΗΤΟΥΜΕΝΩΝ

Σχεδιαγραμματική ανάπτυξη του θέματος: ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ανάδειξη της σπουδαιότητας της δημιουργικότητας στη ζωή του ανθρώ­που, και κυρίως της δημιουργικής εργασίας, που συντελεί στην αυτοπραγμά­τωση του. Ωστόσο, αυτά τα ευεργετήματα δυστυχώς αναιρούνται από τις αλλοτριωτικές συνθήκες της σύγχρονης εποχής, που υπονομεύουν την ακεραιό­τητα της προσωπικότητας του ατόμου [τύπος προλόγου: γενική διαπίστωση / ανάδειξη της σπουδαιότητας του θέματος - αντίθεση].

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

Ζ1 ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣà διαμόρφωση προσωπικότητας

[άντληση ιδεών από τους ατομικούς τομείς και από τη θεματική ενότητα «εργασία»]

1η§ - ΥΛΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ:

·         εξασφάλιση οικονομικής ανεξαρτησίας,

·         αναβάθμιση βιοτικού επιπέδου,

·         καλλιέργεια δεξιοτήτων, διοχέτευση ενεργητικότητας,

·         ισχυροποίηση σωματικών και ψυχικών δυνάμεων.

- ΨΥΧΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ:

·         διασφάλιση ψυχικής ισορροπίας,

·         εκτόνωση δημιουργικών τάσεων, ικανοποίηση,

·         ενίσχυση αισθήματος προσωπικής ελευθερίας και αυτοπεποίθησης.

2η§ - ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ:

·         ενθάρρυνση πρωτοβουλίας και αυτενέργειας,

·         όξυνση νοητικών λειτουργιών, ευθυκρισία,

·         διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων,

·         κατάκτηση αυτογνωσίας.

- ΗΘΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ:

·         ηθική ωρίμανση και ηθικοποίηση,

·         συστηματική μεθόδευση των ενεργειών του ατόμου για την επίτευξη των στόχων του,

·         αυτοεπιβεβαίωση, αυτοπραγμάτωση.

3η§ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ:

·         ομαλή κοινωνικοποίηση του ατόμου, ενίσχυση των κοινωνικών του αρετών, όπως συνεργασία, κοινωνικότητα, διαλλακτικότητα,

·         κοινωνική αναγνώριση και καταξίωση,

·         αίσθημα κοινωνικής προσφοράς και προσωπικής συμβολής στην πρόοδο του πολιτισμού.

Ζ2 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΑΝΑΙΡΟΥΝ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ --> αλλοτρίωση, αποπροσωποποίηση

[ερώτηση κρίσεως, ιδιαίτερη προσοχή στην άμεση και εύστοχη σύνδεση της κεντρικής έννοιας με τις δευτερεύουσες έννοιες]

4η§ ΑΝΑΙΡΕΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ àαλλοτρίωση, αποπροσωποποίηση.

−        Τυποποίηση, μηχανοποίηση -->ατονία δημιουργικότητας.

−        Εξειδίκευση -->αλλοτρίωση, αποξένωση από το τελικό προϊόν της εργασίας.

−        Λανθασμένη επιλογή επαγγέλματος --> ανία, πλήξη, μονοτονία.

−        Αυτοσκοπός η επαγγελματική ανέλιξη και το υλικό κέρδος.

−        Ακατάλληλες ή αρνητικές συνθήκες εργασίας (όπως: χαμηλό μισθός, εξαντλητικό ωράριο, ακατάλληλο / καταθλιπτικό περιβάλλον, αρνητι­κές σχέσεις με το εργασιακό περιβάλλον), που δεν ευνοούν την εκδή­λωση δημιουργικών τάσεων.

5η § ΑΝΑΙΡΕΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ (γενικά) -->αλλοτρίωση

−        Έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας, χαμηλό πνευματικό επίπεδο, ατονία κριτικής σκέψης -->περιορισμός πρωτοβουλίας και αυτόβουλης δρά­σης.

−        Τεχνοκρατική και υλιστική αντίληψη ζωής --> κυριαρχία στυγνού ορ­θολογισμού και χρησιμοθηρίας.

−        Κρίση ηθικών αξιών, αμοραλισμός, χαλαρές ηθικές αντιστάσεις, απου­σία ηθικών ερεισμάτων -->αποπροσανατολισμός και σύγχυση.

−        Αντιπαραδοσιακό πνεύμα ζωής, άκριτη προοδομανία --> πολιτιστική αλλοτρίωση, ξενομανία.

6η§ ΑΝΑΙΡΕΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ (γενικά) -->αποπροσωποποίηση (= απώλεια ιδιαιτερότητας / προσωπικού χαρακτήρα)

−        Προώθηση μαζικής κουλτούρας, άσκηση προπαγάνδας κυρίως από τα ΜΜΕ, «πλύση εγκεφάλου» àαπώλεια προσωπικών κριτηρίων, ετεροκατεύθυνση, μαζοποίηση.

−        Επικοινωνιακό αδιέξοδο, ιδιοτέλεια και ανταγωνισμός, κυριαρχία τυ­πικών και απρόσωπων σχέσεων.

−        Φόβος κοινωνικής απόρριψης ή περιθωριοποίησης, ανασφάλεια, τά­σεις μιμητισμού, ανάγκη συλλογικής ταύτισης με πρότυπα - είδωλα.

−        Οι τάσεις παγκοσμιοποίησης ευνοούν την απώλεια της ιδιαιτερότητας σε ατομικό και εθνικό επίπεδο.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Συνοπτική καταγραφή προτάσεων για αποφυγή της αλλοτρίωσης και της αποπροσωποποίησης, σε συνδυασμό με την ενθάρρυνση της δημιουργικής δράσης του ατόμου σε όλα τα επίπεδα ζωής του (π.χ. ανθρωπιστική παιδεία και αισθητική αγωγή, κατάκτηση αυτογνωσίας). [Τύπος επιλόγου: σύντομη ανακεφαλαίωση à συνοπτική καταγραφή λύσεων].

Β. Σε μια εκδήλωση με θέμα «Γυναίκα και Διαφήμιση» εκφωνείτε ομιλία στην οποία εντοπίζετε τις επιπτώσεις της διαφημιστικής εκστρατείας στην πνευματική και ψυχική υπόσταση της γυναίκας. Επιπλέον, προσπα­θείτε να ενεργοποιήσετε το γυναικείο πληθυσμό, ώστε να αναπτύξει μη­χανισμούς αντίστασης στη διαφημιστική προπαγάνδα (500 - 600 λέξεις).

♦            Διερεύνηση του θέματος:

α) Επικοινωνιακό πλαίσιο:

- ομιλία --> προσφώνηση και αποφώνηση

- ύφος τυπικό, σοβαρό, ζωντανό και άμεσο --> χρήση α' και β' προσ.

 β)  Κεντρική έννοια: Γυναίκα και Διαφήμιση

Δευτερεύουσα έννοια: Διαφημιστική προπαγάνδα
γ) Ζητούμενα:

Ζ1 Επιπτώσεις της διαφημιστικής εκστρατείας

α) στην πνευματική υπόσταση της γυναίκας β) στην ψυχική υπόσταση της γυναίκας

 Ζ2 Μηχανισμοί αντίστασης της γυναίκας στη διαφημιστική προπαγάνδα

δ) Τύπος θέματος: ΣΑΦΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΩΝ ΖΗΤΟΥΜΕΝΩΝ

Σχεδιαγραμματική ανάπτυξη του θέματος:

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ένταξη της διαφήμισης στα πλαίσια της σύγχρονης οικονομικής και τε­χνολογικής εξέλιξης, καθώς και στους μηχανισμούς προπαγάνδας. Γενική διαπίστωση της καθοριστικής επίδρασης της διαφημιστικής προπαγάνδας σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως ο γυναικείος πληθυσμός (τύπος προλόγου: γενική διαπίστωση - ένταξη της Κ.Ε. σε ένα ευρύτερο πλαίσιο).

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

1η§ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙ­ΚΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ:

−        χρήση συνθηματικού λόγου,

−        άσκηση «πλύσης εγκεφάλου» με τη συνεχή επανάληψη των διαφημι­στικών μηνυμάτων,

−        προσπάθεια υποβολής,

−        επίκληση στο συναίσθημα,

−        λανθάνοντες αξιολογικοί χαρακτηρισμοί.

Ζ1 2η + 3η§ α) ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ:

−        Ετεροκατεύθυνση / χειραγώγηση, αποπροσανατολισμός και σύγχυση, αδυναμία σωστής ιεράρχησης αναγκών και αξιών.

−        Εξανδραποδισμός σε ευτελή πρότυπα (π.χ. υλιστικό πρότυπο, μόδα).

−        Παθητικοποίηση, απώλεια ελεύθερης βούλησης και αυτενέργειας.

−        Υποτίμηση της προσωπικότητας και της πνευματικής υπόστασης της γυναίκας, αφού δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην εξωτερική της εμφάνι­ση.

−        Άκριτη υιοθέτηση μαζικής κουλτούρας, μαζοποίηση, αποπροσωποποίηση.

Ζ1 4η + 5η § β) ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ:

−   Ευάλωτος χαρακτήρας --> ψυχολογική καταπίεση.

−   Αναζήτηση διεξόδου στα προβλήματα που αντιμετωπίζει μέσω της κα­τανάλωσης -->τάση υλικού ευδαιμονισμού -->πλασματική και πρόσκαι­ρη ευτυχία.

−   Φιλαρέσκεια και φιλοδοξία àαναζήτηση επιτυχίας και ομορφιάς.

−   -Συμπλέγματα μειονεξίας και κατωτερότητας, ενοχές, εσωτερικό κενό και συγκρούσεις, λόγω αδυναμίας πραγμάτωσης αυτών των προτύπων.

−   Άγχος για υπερκατανάλωση, απληστία, πλεονεξία, ακόρεστες επιθυμίες.

Ζ2 6η + 7η§ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗ ΔΙΑ­ΦΗΜΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ:

−   ενίσχυση κριτικής σκέψης, άσκηση ελέγχου, επιλεκτική στάση,

−   ηθικές αντιστάσεις, αυτοκυριαρχία,

−   ελεύθερη βούληση, διαμόρφωση προσωπικών κριτηρίων, αυτόβουλη δράση, αυτενέργεια,

−   κατάκτηση αυτογνωσίας, σωστή ιεράρχηση αναγκών, αυτοπεποίθηση,

−   καθοριστικός ο ρόλος της ανθρωπιστικής παιδείας, δηλαδή της πολύ­πλευρης πνευματικής και ηθικής καλλιέργειας της γυναίκας --> ισχυρο­ποίηση της προσωπικότητας της.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Προσπάθεια αφύπνισης των γυναικών, ώστε να αναλάβουν τις προσωπι­κές τους ευθύνες και να αντισταθούν με σθένος στους μηχανισμούς διαφημι­στικής προπαγάνδας, ώστε σταδιακά να περιοριστούν ή να εξαλειφθούν οι αρνητικές επιδράσεις της διαφήμισης στον εσωτερικό κόσμο των γυναικών (τύπος επιλόγου: συμπέρασμα - ανακεφαλαίωση - ιδιαίτερη προσοχή στην αμεσότητα του λόγου).

Γ. «Η υπερτελειοποίηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης αποτελεί ταυτό­χρονα υπόσχεση ελευθερίας και μια απειλή καινούργιας δουλείας». Να σχολιαστεί αυτή η άποψη (400 - 500 λέξεις).

Διερεύνηση του θέματος:

 α) Επικοινωνιακό πλαίσιο: αποδεικτικό δοκίμιο
 β) Κεντρική έννοια:μέσα μαζικής ενημέρωσης

Δευτερεύουσες έννοιες:  α) υπόσχεση ελευθερίας β) απειλή δουλείας

γ) Δεδομένα / λέξεις - κλειδιά: «υπερτελειοποίηση» ,«υπόσχεση» ≠«απειλή»

δ) Ζητούμενο: σχολιασμός αυτής της άποψης

(= τεκμηρίωση των δεδομένων της άποψης)

  ε) Τύπος θέματος: ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ -->Σχολιασμός άποψης / παραθέματος και σύζευξη κεντρικής και δευτερεύουσας έννοιας.

Σχεδιαγραμματική ανάπτυξη του θέματος:

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Αναφορά στην υπερτελειοποίηση των ΜΜΕ (σχολιασμός δεδομέ­νου), στη ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη και στη σύγχρονη εποχή της πληροφόρησης. Προϊδεασμός τόσο για τις θετικές όσο και για τις αρνητικές πτυχές των ΜΜΕ, που οριοθετούν ανάλογα τα πλαίσια της ελευθερίας του ατόμου.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

1η + 2η§ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ  ΤΗΣ «ΥΠΟΣΧΕΣΗΣ  ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ»  ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΜΜΕ:

−        Πλουραλισμός ιδεών και πληροφοριών àευρύτητα επιλογών, ελεύθερη διαμόρφωση άποψης.

−        Ελεύθερη και άμεση επικοινωνία λαών και πολιτισμών -->διαμόρ­φωση οικουμενικής συνείδησης, απαλλαγή από προκαταλήψεις και εθνικιστικές εξάρσεις, ενίσχυση πνεύματος ανεκτικότητας.

−        Αισθητική καλλιέργεια μέσω της επαφής με καλλιτεχνικές και πο­λιτιστικές δραστηριότητες.

−        Ελευθεροτυπία, άσκηση ελέγχου στους φορείς της εξουσίας, πο­λυφωνία, διεξαγωγή διαλόγου --> εξυγίανση της κοινωνικής και πολιτικής ζωής και παγίωση των δημοκρατικών θεσμών.

3η + 4η§ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΤΗΣ «ΑΠΕΙΛΗΣ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ» ΜΕΣΩ ΜΜΕ:

−        Άσκηση προπαγάνδας και παραπληροφόρηση, με στόχο την εξυ­πηρέτηση συμφερόντων à χειραγώγηση, αποπροσανατολισμός και σύγχυση, δογματισμός και φανατισμός του δέκτη.

−        «Πλύση εγκεφάλου» με ευτελή πρότυπα -->παθητικοποίηση, αλ­λοτρίωση, μαζοποίηση.

−        Άκριτη υιοθέτηση της μαζικής κουλτούρας, προτίμηση τρόπων διασκέδασης.

−        Δέσμευση στο υλιστικό και χρησιμοθηρικό πρότυπο ζωής μέσω της διαφημιστικής προπαγάνδας.

−        Πολιτισμική κυριαρχία των ισχυρών χωρών, επιβολή του δυτικού προτύπου ζωής -->ξενομανία, άκριτη υιοθέτηση ξενικών προτύ­πων, απώλεια εθνικής ταυτότητας.

5η§ Σύντομη τεκμηρίωση προσωπικής θέσης και πολύ συνοπτική καταγραφή τρόπων αντιμετώπισης / προϋποθέσεων για τη σωστή λειτουργία των ΜΜΕ, ώστε να διασφαλίζεται η ελευθερία του δέκτη (π.χ. ΠΟΜΠΟΣ => εφαρμογή των κανόνων δημοσιογραφικής δεοντολογίας και ΔΕΚΤΗΣ è κριτική και επιλεκτική στάση).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Γενικό συμπέρασμα ή ανακεφαλαίωση.

ΑΣΚΗΣΗ

Να εκπονήσετε τα σχεδιαγράμματα των παρακάτω εκθεσιότιτλων, προσ­διορίζοντας τον αριθμό των παραγράφων, τις θεματικές ενότητες και τις μεταβάσεις, όπου είναι απαραίτητο. Επίσης, να συντάξετε αναλυτικά τον πρόλογο και τον επίλογο αυτών των θεμάτων.

               I.            Υποθέστε ότι είστε εκπαιδευτικός και σε ομιλία προσπαθείτε να πείσετε τους μαθητές σας να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στη σωστή επιλογή επαγγέλματος και στην υιοθέτηση ορθών κριτηρίων επιλογής, γιατί εγκυ­μονεί ο κίνδυνος της ανεργίας, με αρνητικά αποτελέσματα τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία (500 - 600 λέξεις).

             II.            Σε άρθρο στη σχολική εφημερίδα αναπτύσσετε το θέμα «Λόγος και Διά­λογος στα πλαίσια της σύγχρονης τηλεόρασης». Δίνετε ιδιαίτερη έμφαση στους τηλεοπτικούς διάλογους, εντοπίζοντας το βαθμό που επηρεάζουν τους σύγχρονους νέους σε όλα τα επίπεδα σκέψης και δράσης τους. Στο τέλος, προσδιορίζετε τις προϋποθέσεις ενός εποικοδομητικού διαλόγου, ώστε να υλοποιούνται οι αρχές της Δημοκρατίας και να προάγεται το συλλογικό όφελος (500 - 600 λέξεις).

          III.            «Επικρατεί η άποψη ότι οι πολλαπλές απαιτήσεις και οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής ωθούν το σύγχρονο άνθρωπο στην αναζήτηση άμεσης χαλάρωσης και στην παθητική κατανάλωση "εύπεπτων" προϊόντων του βιομηχανοποιημένου πια ελεύθερου χρόνου. Ωστόσο, σύμφωνα με άλλη άποψη, ο ελεύθερος χρόνος είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη των δημιουργικών ικανοτήτων του ανθρώπου, ώστε να λειτουργήσει ως αντίβαρο στις αλλοτριωτικές συνθήκες της σύγχρονης εργασίας». Να σχολιάσετε αυτές τις απόψεις και να τεκμηριώσετε την προσωπική σας θέση για την αξία του ελεύθερου χρόνου κυρίως για τους μαθητές (500 - 600 λέξεις).

          IV.            Η συγγραφέας του κειμένου που σας δόθηκε υπήρξε θύμα του ρατσισμού κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και σήμερα, όμως, αντιμετωπίζουμε περιστατικά ρατσιστικής συμπεριφοράς στην καθημερινή μας ζωή. Να γράψετε ένα κείμενο, στο οποίο να καταγγείλετε τέτοια περιστατικά και να προτείνετε τρόπους αντιμετώπισης τους (500 - 600 λέξεις). (Εξετάσεις Ενιαίου Λυκείου, Β' Λυκ., 2000)

             V.            Ως μέλος του δημοτικού συμβουλίου, να δημοσιεύσεις στον τοπικό Τύπο ένα κείμενο με σκοπό την ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και τη δραστηριοποίηση των συμπολιτών σου για την προστασία των αδέσποτων ζώων (400 - 500 λέξεις). (Εξετάσεις Ενιαίου Λυκείου, Β' Λυκ., 2004)