Γραμματική-παραθετικά επιθέτων και επιρρηματων





Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων

Παραθετικά λέγονται οι δύο βαθμοί (συγκριτικός και υπερθετικός) ενός επι­θέτου ή ενός επιρρήματος.
• Τα επίθετα και τα επιρρήματα έχουν τρεις βαθμούς: το θετικό, το συγκριτι­κό και τον υπερθετικό.

ΟΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ
Τα παραθετικά σχηματίζονται, αφού προστεθούν στο θέμα του θετικού (του αρσενικού γένους) οι καταλήξεις των παραθετικών: -τέρος, -τάτος και κλίνο­νται σαν δευτερόκλιτα επίθετα.

ΠΡΟΣΕΞΕ. Ο χαρακτήρας ο του θέματος στα παραθετικά (σε -ότερος, -ότατος):
 α. διατηρείται, όταν η συλλαβή μπροστά από το ο είναι μακρόχρονη (φύσει ή
θέσει[1]): ξηρός, ξηρότερος, ξηρότατος,
β. εκτείνεται σε ω, όταν η συλλαβή μπροστά από το ο είναι βραχύχρονη: νέος, νεώτερος, νεώτατος.

Βραχύχρονο δίχρονο: το δίχρονο μπροστά από το ο είναι βραχύχρονο στα επί­θετα που λήγουν:
α. σε -ιος, -ιμος, -ικος, -ινος: πλούσιος, πλουσιώτερος, πλουσιώτατος
β. σε -ακος, -ατος, -αλος, -ανος: μαλθακός, μαλθακώτερος, μαλθακώτατος
 γ. σε -αρος, -υρος: καθαρός, καθαρώτερος, καθαρώτατος.
Εξαιρούνται τα: ανιαρός, λαρός, φλύαρος, ισχυρός.

Μακρόχρονο δίχρονο: το δίχρονο μπροστά από το ο είναι μακρόχρονο:
 α. στα επίθετα που λήγουν σε -ος και έχουν ως β' συνθετικό τις λέξεις θυμός, κίνδυνος, κύρος, λύπη, τιμή, νίκη, ψυχή: επικίνδυνος, επικινδυνότερος, επι-κινδυνότατος.
 β. στα επίθετα νιαρός, κρατος, σχυρός, ψιλός

Τα επίθετα κενός, ξένος, στενός σχηματίζουν τα παραθετικά τους σε -ότε­ρος, -ότατος.

Επίσης απαντούν οι εξής καταλήξεις:

α. -έστερος, -έστατος:
·        Στα σε -ης, -ες σιγμόληκτα επίθετα: πιμελής, πιμελέστερος, πιμελέστατος
• Στα τριτόκλιτα επίθετα που λήγουν σε -ων, -ον (γεν. -ονος): εδαίμων, εδαιμονέστερος, εδαιμονέστατος
• Στα επίθετα σμενος, κρατος, ρρωμένος, πένης

β. -ούστερος, -ούστατος:
• Στο επίθετο πλος: πλος, πλούστερος, πλούστατος
• Στα επίθετα που έχουν ως β' συνθετικό το ουσιαστικό νους: ενους, ενού-
στερος, ενούστατος

γ. -αίτερος, -αίτατος: στα επίθετα παλαιός, γεραιός, σχολαίος, σος, διος, ψιος, εδιος, συχος, προς, παραπλήσιος, μέσος, όρθιος: παλαιός, παλαί-τερος, παλαί-τατος

δ. -ίστερος, -ίστατος: στα επίθετα: ρπαξ, βλάξ, λάλος, κλέπτης, πλεονέκτης:
ρπαξ, ρπαγίστερος, ρπαγίστατος

ΑΝΩΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ
Τα ανώμαλα παραθετικά σχηματίζονται με τις καταλήξεις -ιων (για αρσ. και θηλ.) και -ιον (για ουδ.) στο συγκριτικό και -ιστος, -ιστη, -ιστον στον υπερθετικό.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΩΜΑΛΩΝ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ

Θετικός
Συγκριτικός
Υπερθετικός
ΘΕΜΑ
1. ασχρός
, ασχίων
τό ασχιον
ασχιστος
ασχ-
2.χθρός
, χθίων
τό χθιον
χθιστος
χθ-
3. δύς
, δίων
τό διον
διστος
δ-
4. καλός
, καλλίων
τό κάλλιον
κάλλιστος
καλλ-
5. μέγας
, μείζων
τό μεζον
μέγιστος
μεγ-
6. άδιος
, ῥᾴων
τό ῥᾴον
ῥᾷστος
α-
7. ταχύς
, θάττων
τό θττον
τάχιστος
θαχ-
8. γαθός
, μείνων
τό μεινον
ριστος
μειν-, ρ-

, βελτίων
τό βέλτιον
βέλτιστος
βελτ-

, κρείττων
τό κρεττον
κράτιστος
κρετ-, κρατ-

, λων
τό λον
λστος
λω-
9. κακός
, κακίων
τό κάκιον
κάκιστος
κακ-

, χείρων
τό χερον
χείριστος
χειρ-
10. μικρός
μικρότερος-α
τό μικρότερον
μικρότατος
(ομαλά)

, λάττων
τό λαττον
λάχιστος
λαχ-

, ττων
τό ττον
κιστα (επίρρ.)
κ-
11. λίγος
, μείων
τό μεον
λίγιστος
με-, λιγ-
12. πολύς
, πλείων
τό πλέον
πλεστος
πλε-



Κλίση των ανώμαλων συγκριτικών  

ενικός αριθμός
αρσενικό/ θηλυκό
ουδέτερο
ον.         ,     μείνων
γεν.     το, τς   μείνον-ος
δοτ.      τ, τ    μείνον-ι
αιτ.     τόν, τήν   μείνον-α/ ἀμείνω                 
κλητ.             μεινον
τό    μεινον
το   μείνον-ος
τ    μείνον-ι
τό    μεινον
     μεινον
πληθυντικός αριθμός
ον.        ο, α      μείνον-ες/ μείνους
γεν.        τν       μεινόν-ων
δοτ.    τος, τας   μείνοσι(ν)
αιτ.     τούς, τάς   μείνον-ας/ μείνους
κλητ.               μείνον-ες/μείνους
τά    μείνον-α/μείνω
τν   μεινόν-ων
τος   μείνοσι(ν)
τά    μείνον-α/μείνω     
      μείνον-α/μείνω

ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ
Τα περιφραστικά παραθετικά σχηματίζονται ως εξής: ο συγκριτικός με το επίρρημα μλλον και το θετικό του επιθέτου και ο υπερθετικός με το επίρρη­μα μάλιστα και το θετικό του επιθέτου:
εσεβής, μᾶλλον εσεβής, μάλιστα εσεβής.

• Περιφραστικά παραθετικά μπορεί να σχηματίσει κάθε επίθετο που έχει και μονολεκτικά παρεθετικά. Όμως κανονικά περιφραστικά παραθετικά σχημα­τίζουν οι μετοχές και μερικά μονοκατάληκτα επίθετα που απαντούν και ως ουσιαστικά: γωνιζόμενος, μλλον γωνιζόμενος, μάλιστα γωνιζόμενος.

ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ
Μερικά επίθετα δεν έχουν θετικό βαθμό ή δεν έχουν ένα από τα παραθετικά τους.
• Τα παραθετικά αυτών των επιθέτων λέγονται ελλειπτικά και παράγονται κυ­ρίως από επιρρήματα ή προθέσεις:

Συγκριτικός
Υπερθετικός
1. (νω)
νώ-τερος
νώ-τατος
2. (κάτω)
κατώ-τερος
κατώ-τατος
3. (πρό)
πρό-τερος
(πρτος)
4. (πέρ)
πέρ-τερος
πέρ-τατος
5.
στερος
στατος
6. (πικρατν)
πικρατ-έστερος
7. (προτιμώμενος)
προτιμό-τερος
8.

πατος
9.

σχατος

ΠΡΟΣΕΞΕ! Επίθετα που δεν έχουν παραθετικά
• Πολλά επίθετα, που δηλώνουν ιδιότητα ή ποιότητα, η οποία δεν μπορεί να        παρουσιάζει βαθμούς, δεν έχουν παραθετικά. Τέτοια επίθετα είναι όσα δη­λώνουν: ύλη, καταγωγή ή συγγένεια, τόπο ή χρόνο, μέτρο, πολλά επίθετα
με πρώτο συνθετικό το επίθετο πάς ή την πρόθεση υπέρ ή το στερητικό α.

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ
Τα επιρρήματα έχουν:
v συγκριτικό βαθμό όμοιο με την αιτιατική του ενικού του συγκριτικού βαθ­μού του ουδετέρου επιθέτου
v υπερθετικό βαθμό όμοιο με την αιτιατική του πληθυντικού του υπερθετι­κού βαθμού του ουδετέρου επιθέτου
Τα επιρρήματα που παράγονται από επίθετα λήγουν κυρίως σε -ως:
δίκαιοςà δικαίως, δικαιότερον, δικαιότατα.

Τα επιρρήματα των επιθέτων γαθός, λίγος, πολύς σχηματίζονται ως εξής:
γαθόςà θετικός: ε, συγκριτικός: μεινον/ βέλτιον/ κρεττον, υπερθετικός: ριστα/ βέλτιστα/ κράτιστα
λίγοςà θετικός: λίγον, συγκριτικός: λαττον/ μεον/ ττον, υπερθετικός: λίγιστα/ λάχιστα/ κιστα
πολύςàθετικός: πολύ, συγκριτικός: πλέον, υπερθετικός: πλεστα




[1] Ως θέση μακρά λαμβάνουμε κάθε συλλαβή που ακολουθείται από δύο ή περισσότερα σύμφωνα ή ένα διπλό σύμφωνο (ζ, ξ, ψ)
Εφη Μανούσακα

Γεννημένη στην Αθήνα, ζω στην Κόρινθο και το 2010 αποφοίτησα από το Πανεπιστήμιο Αθηνών με ειδικότητα φιλολόγου και εξειδίκευση στη Γλωσσολογία. Από το 2008 ασχολούμαι με την κατ' οίκον και μέσω skype διδασκαλία φιλολογικών μαθημάτων για το γυμνάσιο και το λύκειο. τηλ. επικοινωνίας: 6974315169

إرسال تعليق

Γράψτε μου ένα σχόλιο

أحدث أقدم