ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

Απρόσωπα ή τριτοπρόσωπα λέγονται τα ρήματα που βρίσκονται σε γ’ ενικό πρόσωπο και δεν παίρνουν προσωπικό υποκείμενο, αλλά ένα άναρθρο απαρέμφατο, ονοματική πρόταση ή αντίστοιχη έννοια. Αποκλειστικώς απρόσωπα ρήματα είναι μόνο το χρὴ(= πρέπει, είναι ανάγκη) και το ἔξεστι (= είναι δυνατό, επιτρέπεται). Τα υπόλοιπα προέρχονται από προσωπικά ρήματα:

ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ
α) ενεργητικά:	β) παθητικά:
−         δοκεῖ (= φαίνεται, νομίζεται, θεωρείται) −         δεῖ, πρέπει, προσήκει (= πρέπει, επιβάλλεται, αρμόζει) −         ἔνεστι, πάρεστι, ἔστιν (= είναι δυνατό) −         μέλλει (= πρόκειται) −         σημαίνει (= δίνεται σημείο) −         μέλει τινί (= ενδιαφέρει κάποιον) −         δηλοῖ (= είναι φανερό) −         φιλεῖ (= συνηθίζεται) −         διαφέρει (= υπάρχει διαφορά) −         παρέχει (= παρουσιάζεται ευκαιρία) −         ἔοικε (= φαίνεται) −         προχωρεῖ (= πάει καλά) −         λυσιτελεῖ, συμφέρει (= συμφέρει) −         ἐγχωρεῖ (= είναι δυνατό, επιτρέπεται) −         ἀρκεῖ (= είναι αρκετό)	−         λέγεται, ἀγγέλλεται, θρυλεῖται, ἄδεται, (= λέγεται, διαδίδεται) −         ὁμολογεῖται (= αναγνωρίζεται) −         νομίζεται (= θεωρείται) −         ἐπέρχεταί τινι, παρίσταταί τινι (= έρχεται στο νου κάποιου) −         εἴμαρται (= είναι πεπρωμένο, είναι ορισμένο από τη μοίρα) −         ἁμαρτάνεται (= γίνεται σφάλμα) −         εἰκάζεται (= συμπεραίνεται) −         ὥρισται (= είναι καθορισμένο) −         ἐνδέχεται, ἐγγίγνεται (= είναι ενδεχόμενο) −         προβεβούλευται (= έχει βγει προκαταρτική απόφαση) −         ἐγγίγνεται (= επιτρέπεται)

ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
ουδέτερο επιθέτου + ἐστί	ουδέτερο μτχ + ἐστί	αφηρημένο ουσιαστικό + ἐστί	(τροπικό) επίρρημα + ἔχει
−         ῥᾴδιόν ἐστι (= είναι εύκολο) −         οἷόν τ΄ἐστι (= είναι δυνατό) −         δῆλόν ἐστι (= είναι φανερό) −         δεινόν ἐστι (= είναι φοβερό) −         προσῆκόν ἐστι (= είναι πρέπον) −         χαλεπόν ἐστι (= είναι δύσκολο) −         ἀγαθόν ἐστι (= είναι καλό) −         πλημμελές ἐστι (= είναι ανάρμοστο)	−         εἰκός ἐστι (= είναι φυσικό) −         χρεών ἐστί (= είναι αναγκαίο) −         προσῆκόν ἐστι (= αρμόζει) −         δεδογμένόν ἐστι (= έχει αποφασιστεί) −         καθεστηκός ἐστι (= είναι καθορισμένο) −         δυνατόν ἐστι (= είναι δυνατό)	−         ἀνάγκη ἐστί (= είναι ανάγκη) −         ὥρα ἐστί (= είναι ευκαιρία) −         ἀκμή ἐστι (= είναι η πιο κατάλληλη στιγμή) −         σχολή ἐστι (= υπάρχει διαθέσιμος χρόνος) −         θέμις ἐστί (= υπάρχει νόμος / συνήθεια) −         ἔργον ἐστί (= είναι επίπονο / δύσκολο) −         ἔργον ἐστί τινος (= είναι καθήκον κάποιου) −         κίνδυνός ἐστι (= υπάρχει κίνδυνος) −         λόγος ἐστί (= λέγεται) −         ἔθος ἐστί (= συνηθίζεται)	−         ῥᾳδίως ἔχει (= είναι εύκολο) −         ἀναγκαίως ἔχει (= είναι αναγκαίο) −         εὖ ἔχει (= είναι καλό) −         ἀρκούντως ἔχει (= είναι αρκετό) −         προσηκόντως ἔχει (= είναι πρέπον) −         αἰσχρῶς ἔχει (= είναι ντροπή) −         καλῶς ἔχει (= είναι καλό) −         κακῶς ἔχει (= είναι κακό)

ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ

Τι τίθεται ως υποκείμενο	Παραδείγματα
1.      Έναρθρο απαρέμφατο (ειδικό ή τελικό) 2.      Ειδική πρόταση (το δῆλὸν ἐστι και φανερόν ἐστι συντάσσονται πάντα με ειδική πρόταση) 3.      Ενδοιαστική πρόταση 4.      Πλάγια ερωτηματική πρόταση 5.      Αφηρημένο ουσιαστικό (υποκείμενο κατά συστοιχίαν): χρή - χρεία, δεῖ - ἔνδεια, προσδεῖ -πρόσδεια (πρόσθετη ανάγκη), μέτεστι - μετουσία (συμμετοχή), μέλει - μέλησις, μέλημα (ενδιαφέρον, φροντίδα), μεταμέλει - μεταμέλεια ( μετάνοια), λέγεται ή εἴρηται -λόγος, ἁμαρτάνεται - ἁμαρτία, πολεμεῖται - πόλεμος, παρεσκευάσται - γεγένηται παρασκευή, ηὖκται - εὐχή γεγένηται στο οποίο αναλύονται μαζί με έναν τύπο του υπαρκτικού εἰμί ή με το γίγνομαι. Μετά την ανάλυση η γενική γίνεται αντικειμενική (το παρεσκεύασται δεν το ακολουθεί γενική)	Τοὺς νόμους δεῖ τηρεῖν τοὺς δικάζοντας  Ὁμολογεῖται τὴν πόλιν ἀρχαιοτάτην εἶναι Λέγεται ὅτι Κῦρος τέθνηκεν Δῆλον ἐγένετο τοῖς Θηβαίοις ὅτι ἐμβαλοῖεν οἱ Λακεδαιμόνιοι. Κίνδυνός ἐστι μὴ μεταβάλωνται και γένωνται μετά τῶν πολεμίων Ἀπόρως ἡμῖν ἔχει πόθεν τύχοιμεν ἄν σωτηρίας. Δεῖ δὴ χρημάτων (: ἔνδειά ἐστι χρημάτων= υπάρχει έλλειψη χρημάτων) Τοῖς ἄκουσι μέτεστι συγγνώμης (: μετουσία ἐστὶ συγγνώμης τοῖς ἀκουσι ἁμαρτοῦσι = σ’αυτούς που κάνουν σφάλματα άθελά τους υπάρχει συμμετοχή για συγχώρεση) Ἐπειδή περεσκεύαστο τοῖς Κορινθίοις, ἀνήγοντο (= παρασκευή ἐγεγένητο…)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1) Στην απρόσωπη σύνταξη έχουμε πάντοτε ετεροπροσωπία, εφόσον το υποκείμενο του ρήματος δεν γίνεται να συμπίπτει με το υποκείμενο του απαρεμφάτου

2) Το ρήμα «δεῖ» είναι προσωπικό όταν συντάσσεται με μία από τις γενικές: «μικροῦ, «πολλοῦ», «ὀλίγου», «τοσούτου», «ἑνός», «δυοῖν»

3) Στην απρόσωπη έκφραση «ἔργον ἐστί τινός»,το «ἔργον» συχνά παραλείπεται και η γενική «τινός» είναι κτητική: π.χ. Ἄρχοντος (ἔργον) ἐστί ἐπιμελεῖσθαι τῶν ἀρχομένων (= Είναι έργο του άρχοντα να φροντίζει το λαό)

4)  Το ρήμα «δοκεῖ» όταν συντάσσεται με τελικό απαρέμφατο είναι απρόσωπο και μεταφράζεται: φαίνεται καλό να..
Όταν όμως συντάσσεται με ειδικό απαρέμφατο είναι συνήθως προσωπικό και μεταφράζεται: νομίζει κάποιος ότι..

6. Όταν στην πρόταση υπάρχει ονομαστική τότε η σύνταξη είναι προσωπική:
π.χ. Λέγεται Ἀλκιβιάδης εἶναι ἐν Λακεδαίμονι.
(= Λένε ότι ο Αλκιβιάδης βρίσκεται στην Λακεδαίμονα)

Η ΔΟΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ

Η δοτική προσωπική είναι η δοτική που συνοδεύει τα απρόσωπα ρήματα και τις απρόσωπες εκφράσεις και δηλώνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται η έννοιά τους, το πρόσωπο δηλαδή για το οποίο υπάρχει η γίνεται κάτι. Αποτελεί λοιπόν το λογικό υποκείμενο του ρήματος

π.χ. Ἐμοί προσήκει λέγειν. (= Πρέπει να μιλήσω)

Η δοτική προσωπική, όταν μετατραπεί σε αιτιατική, δίνει το υποκείμενο του απαρεμφάτου που λειτουργεί ως υποκείμενο του απροσώπου ρήματος

π.χ. Ἐμοί προσήκει λέγειν. (= Πρέπει να μιλήσω)

προσήκει: ρήμα, λέγειν: υποκείμενο του ρήματος, τελικό απαρέμφατο, ἐμοί: δοτική προσωπική

άρα υποκείμενο του απαρεμφάτου: μὲ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
1. Η δοτική προσωπική που συνοδεύει τα ρήματα «δοκεῖ» και «φαίνεται» χαρακτηρίζεται δοτική προσωπική (του ενεργούντος προσώπου), όταν λειτουργούν ως απρόσωπα. Όταν όμως λειτουργούν ως προσωπικά ,τότε η δοτική προσωπική χαρακτηρίζεται του κρίνοντος προσώπου. 

2. Τα ρήματα «χρὴ» (πάντα) και «δεῖ» (συνήθως) δεν συντάσσονται με δοτική προσωπική, αλλά αντί για δοτική τίθεται συνήθως αιτιατική προσώπου ως υποκείμενο του απαρεμφάτου:
π.χ. Οὐ πόνου πολλοῦ με δεῖ (= Δεν χρειάζεται να μπω σε μεγάλο κόπο)

3. Η δοτική προσώπου που συντάσσεται με απρόσωπα ρήματα, τα οποία προκύπτουν από ρήματα προσωπικά μεταβατικά που συντάσσονται με δοτική είναι αντικείμενο:
π.χ. Οὐ συμφέρει τοῖς τυράννοις (= Δεν συμφέρει τους τυράννους)

4. Η δοτική προσωπική παραλείπεται συχνά:
α) όταν εννοείται από τα συμφραζόμενα
β) όταν είναι γενική και αόριστη, οπότε εννοούμε ένα από τα: «τινί», «ἡμῖν», «τοῖς ἀνθρώποις»
γ) όταν είναι η ίδια με το υποκείμενο του απαρεμφάτου που εξαρτάται από το απρόσωπο

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

 1. Να βρείτε τα απρόσωπα ρήματα και τις απρόσωπες εκφράσεις και να τα συντάξετε:

1. Ἀνάγκη ἐστὶ ἐμοὶ τοῖς οἴκοι ἄρχουσι πείθεσθαι.

2. Ἐξῆν τῇ πόλει Φίλιππον τιμωρήσασθαι.

3. Ἄξιόν ἐστι πᾶσιν ἀνθρώποις μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν προγόνων.

4. Ἐλπίς ἂν ἦν γενέσθαι αὐτὰ βελτίω.

5. Συμφέρει ὑμῖν βοηθεῖν τοῖς ξυμμάχοις.

6.  Μετὰ ταῦτα ἔδοξε τοῖς στρατιώταις πορεύεσθαι εἰς τὰς ἐγγὺς κώμας.

7. Οἱ Θηβαῖοι ἔλεγον ὡς καιρὸς εἴη ἐπιτίθεσθαι τοῖς Λακεδαιμονίοις.

8. Μετέμελεν αὐτοῖς ἁπάντων τῶν εἰρημένων.

9.  Δίκαιόν ἐστι άπολογήσασθαι πρὸς ταῦτα.

10. Πρέπον ἂν ἡμῖν εἴη τὸν θεὸν ἐγκωμιάζειν.

11. Ἀπόρως ἡμῖν ἔχει πόθεν τύχοιμεν ἂν σωτηρίας.

2. Να βρεθούν τα ιδιόρρυθμα απρόσωπα ρήματα και να συνταχθούν:

1. Οὐδὲν μέλει ὑμῖν τῆς ὑμετέρας σωτηρίας.

2. Ἐν ὀλιγαρχίᾳ πένησιν οὐ μέτεστιν ἀρχῆς.

3. Μεταμέλει μοι τῶν πεπραγμένων

4. Τοῖς πρότερον ἡμαρτηκόσιν μετέμελεν.

5. Οὐ μέτεστιν αὐτοῖς Ἐπιδάμνου.

6. Ἐν ὀλιγαρχίᾳ πένησιν οὐ μέτεστιν ἀρχῆς.

7. Μελέτω σοι τοῦ πλήθους.

8.  Νῦν τοίνυν ὑμῖν μεταμελησάτω τῶν πεπραγμένων

3. Στις παρακάτω προτάσεις να βρεθούν τα απρόσωπα ρήματα, το υποκείμενό τους, καθώς και το υποκείμενο των απαρεμφάτων:

1. Ἀνάγκη ἐστὶ μοχθεῖν τοὺς θέλοντας εὐτυχεῖν.

2. Ἄδηλον ἦν ὁπότε αὐτοῖς ξυρράξουσι.

3. Τοῖς ἀτυχοῦσι συμφέρει νεωτερίζειν.

4. Γράμματα δεῖ μαθεῖν καὶ μαθόντα νοῦν ἔχειν.

5. Οὐδέν ἐμποδών ἐστι αὐτοῖς κυρίους τῶν ἀγαθῶν εἶναι.

6. Δῆλον ἐγένετο πᾶσι ὅτι πάντες ἠνιάθησαν.

7. Ἔδει τὰ ἐνέχυρα τότε λαβεῖν.

8. Περί δείλην ἤδη ὀψίαν ἀγγέλεται αὐτοῖς τὰς ἀπό Πελοποννήσου πέντε καὶ πεντήκοντα ναῦς ὅσον οὐ παρεῖναι.
9. Ἀλλά μήν ὅσιόν ἐστι τῶν ἀγαθῶν μᾶλλον ἤ τῶν κακῶν μεμνῆσθαι.
10. Οὐ γάρ, οἶμαι, συμφέρει τοῖς ἄρχουσι φρονήματα μεγάλα ἐγγίγνεσθαι τοῖς ἀρχομένοις.
11. Ἔδοξεν αὐτοῖς στρατεύειν ἐς Ἄργος.
12. Φανερόν ἐστί ὅτι τὰ μέλλοντα προγιγνώσκειν οὐ τῆς ἡμετέρας φύσεώς ἐστιν.
13. Προσήκει μέν πᾶσιν ὑμῖν τιμωρεῖν ὑπέρ τῶν ἀνδρῶν.
14. Τῷ δε Προμηθεῖ εἰς τὴν ἀκρόπολιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν.
15. Ἔξεστί σοι μέγιστα ἀγαθά τῇ σεαυτοῦ πατρίδι ὑπουργῆσαι.

4. Να βρείτε αν τα υπογραμμισμένα ρήματα είναι προσωπικά ή απρόσωπα και το υποκείμενό τους:
1. Λέγεται τοίνυν ἐκεῖνον τειχίζειν.
2. Οὐκοῦν γέλοιός σοι φαίνομαι εἶναι, ὦ Σώκρατες.
3. Ἔδοξεν αὐτοῖς ἐλθοῦσιν ὡς τοὺς Ἀθηναίους ξυμμάχους γενέσθαι.
4. Εὐαγόρας μικροῦ ἐδέησεν Κύπρον ἅπασαν κατασχεῖν.