ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η περίληψη είναι ένας τρόπος συνοπτικής απόδοσης ενός κειμένου, μέσω της οποίας επιδιώκεται:

α) Η κατανόηση του κειμένου.

β) Η πληροφόρηση των άλλων με λιτό και σαφή τρόπο για το περιεχόμενο του κειμέ­νου.

γ) Η διάκριση του αναγκαίου από το περιττό τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη γλώσσα του κειμένου.

δ) Η δόμηση ενός νέου κειμένου με συνοχή και συνεκτικότητα.

Τυπολογία περιλήψεων:

1.   Εκτενής

Κύρια Έννοια + Πλαγιότιτλοι Παραγράφων + Βασικές Λεπτομέρειες

2.   Συνοπτική

Κύρια Έννοια + Πλαγιότιτλοι Παραγράφων

3.   Πολύ Συνοπτική

Κύρια Έννοια + Πλαγιότιτλοι Ευρύτερων Θεματικών Ενοτήτων

Αξιολόγηση της περίληψης (σύνολο μονάδων: 25)

Για να αξιολογηθεί ένα κείμενο περίληψης, συνεξετάζονται:

1.    το περιεχόμενο της περίληψης (12 μονάδες)

2.    η γλώσσα και το ύφος (8 μονάδες)

3.    η δομή (5 μονάδες)

Βασικά Βήματα Σύνταξης Περιληπτικού Κειμένου:

1.1η ανάγνωση του κειμένου στην οποία επιδιώκεται ο καθορισμός του γραμματειακού

είδους και ο εντοπισμός του θέματος.

2.2η ανάγνωση του κειμένου στην οποία εντοπίζουμε τις παραγράφους και υπογραμμί­ζουμε τις θεματικές τους προτάσεις από τις οποίες είναι εύκολο να αντλήσουμε αργότε­ρα τον πλαγιότιτλο.

3. Διακρίνουμε τις ουσιώδεις από τις επουσιώδεις λεπτομέρειες και τις υπογραμμίζουμε. Ταυτόχρονα, κυκλώνουμε τις λέξεις κλειδιά κάθε παραγράφου. Πλαγιοδοτούμε τις πα­ραγράφους.

Πώς δημιουργώ πλαγιότιτλο:

•      Εντοπίζω την θεματική πρόταση της παραγράφου και την εξετάζω προσεκτικά, καθώς είναι γνωστό πως εκεί εντοπίζεται η κεντρική ιδέα ολόκληρης της παραγράφου.

•      Κυκλώνω λέξεις-μικρές φράσεις που θεωρώ πως είναι αναγκαία η ένταξη τους στον πλα­γιότιτλο.

•      Τροποποιώ - αναπλάθω την θεματική μου πρόταση αλλάζοντας την συντακτική δομή της και στοιχεία λεξιλογικά, ώστε να μην μοιάζει στην αρχική της εικόνα. Παράλληλα, εντάσσω τις λέξεις-φράσεις που έχω ήδη σημειώσει στο 2ο βήμα. Τέλος, επιδιώκω ο πλαγιότιτλος να μην εκτείνεται πέραν της μιάμισης σειράς.

4.   Εάν το κείμενο είναι ιδιαιτέρως εκτενές ή οι παράγραφοι είναι μικρές για να πλαγιοδοτη-θούν εντοπίζουμε τις ευρύτερες θεματικές ενότητες και τις πλαγιοδοτούμε.

5.   Συνδέουμε αρμονικά τους πλαγιότιτλους σεβόμενοι την συλλογιστική πορεία του κειμέ­νου και το ύφος του. Φροντίζουμε, επίσης, ώστε το παραγόμενο κείμενο να έχει αλλη­λουχία αλλά και συνοχή.

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ
ΚΕΙΜΕΝΟ	ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ
ΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ
Αυτές καθαυτές οι αξίες, που δίνουν νόημα στη ζωή μας και αξίζει ν' αγωνίζεσαι μέσα σου και προς τα έξω για την πραγμάτωση τους, δεν περνάνε κρίση και πολύ περισσότερο δεν καταρρέουν, αιώνιες είναι και πάντα σημερινές: να έχεις ψυχή και χέρια καθαρά, να δέχεσαι το διάλογο και την αντίρρηση. Αξίες είναι η ανθρώπινη επικοινωνία, η φιλία, ο έρωτας. Εκείνο που περνάει κρίση, ταλαντεύεται εντός μας ή ακυρώνεται, είναι η πίστη στις αξίες, όταν διαψεύδονται στην πρά­ξη και, μάλιστα συχνά, από τους ίδιους που φύσει ή θέσει είναι ταγμένοι θεματοφυλακές τους.	Οι πραγματικές αξίες είναι αναλλοίωτες και διαχρονικές, το μόνο που φθείρεται είναι η πίστη του ανθρώπου σ' αυτές.
Τότε συμβαίνει στη συνείδηση μας αντικατοπτρισμός από την ανάπο­δη: εδώ δεν βλέπουμε ως υπαρκτό κάτι που δεν υφίσταται, αλλά το ορατό ή και το απτό εξαφανίζεται από μπροστά μας. Και επειδή η ανθρώπινη περίπτωση, από τη φύση της ή τις εξωτερικές συνθήκες όπως λ.χ. καταναλωτικό αμόκ, βία, αγριάδα, οι έξαλλοι ρυθμοί του καιρού μας, τείνει στη γενίκευση, την υπεραπλούστευση και προπά­ντων το απόλυτο, ακούμε πολλές φορές: «Μα δεν υπάρχει Θεός», =Μα δεν υπάρχει δικαιοσύνη». Όλοι εμείς οι καθημερινοί άνθρωποι και ιδιαίτερα η νέα γενιά παρασύρεται σ' αυτήν τη διάθλαση.	Όλοι μας, και ιδιαίτε­ρα οι νέοι, ενστερνιζόμενοι γενικεύσεις και υπεραπλουστεύσεις, αμφισβητούμε αξίες όπως η πίστη στο θείο και στη δικαιοσύνη.
Τώρα η κατολίσθηση στον πνευματικό και ψυχικό χώρο δεν είναι φαινόμενο αποκλειστικά ελληνικό. Και διεθνώς παρατηρείται. Όπως δεν υπάρχει σήμερα, σύμφωνα με τα ντοκουμέντα της Διεθνούς Αμνηστίας και άλλα αδιαμφισβήτητα στοιχεία, χώρα γνησίως και ολόπλευρα δημοκρατική - ευδοκιμεί ολοκληρωτισμός εν δημοκρα­τία, οι μυστικές υπηρεσίες σε πλήρη δράση παντού και ο βιασμός της προσωπικής ζωής - έτσι και δεν διαφαίνεται χώρα αλώβητη από τα ζοφερά στίγματα που επισημαίνουμε και εδώ. Οι ευγενείς ιστοί συρρικνώνονται και σήπονται ολοένα και βαθύτερα και ευρύτερα. Εκεί που το πρόβλημα παίρνει διαστάσεις δραματικές είναι στα παι­διά, στους νέους. Καταλαβαίνουν τι ακριβώς γίνεται γύρω τους, το αισθάνονται, το διαισθάνονται. Δεν ξεγελιούνται, δεν εξαγοράζονται. Τι και αν εμείς τους πολυβολούμε συνέχεια με τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα, ξέρουν πια.	Η πνευματική και ψυ­χική καταρράκωση, που βιώνουν κυρίως τα παιδιά, είναι διε­θνές φαινόμενο, κα­θώς στα κράτη διαπι­στώνεται ένας δημο­κρατικός ολοκληρωτι- σμός και παραβιάσεις του ιδιωτικού απορ­ρήτου.
Οπότε, σε τι να πιστέψουν, πού ν' ακουμπήσουν; Τι να τους πεις λοιπόν που να μην ηχεί μέσα τους ως φενάκη; Το μόνο που μπορούν είναι να αγκιστρωθούν στα νιάτα τους, να αυτοφορτίζονται από την αγνότητα και την ομορφιά των δεκαέξι και των είκοσι τους χρόνων. Ας αγωνίζονται να κρατήσουν τουλάχιστον ζωντανή, όσο γίνεται τη φλόγα που τους ζεσταίνει σήμερα. (Α. Σαμαράκης, «Μένει η φιλία, ο έρωτας, η ομορφιά»)	Μοναδικό έρεισμα των νέων στην πλάνη των καιρών τους είναι η αγνότητα τους.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ 0 δοκιμιογράφος επισημαίνει πως οι πραγματικές αξίες είναι αναλλοίωτες και διαχρονικές, το μόνο που φθείρεται είναι η πίστη του ανθρώπου σ' αυτές. Έτσι, όλοι μας, και ιδιαίτερα οι νέοι, ενστερνιζόμενοι γενικεύσεις και υπεραπλουοτεύσεις αμφισβητούμε αξίες, όπως η πίστη στο θείο και στη δικαιοσύνη. Παράλληλα, διασαφηνίζεται πως η πνευματική και ψυχική κα­ταρράκωση, που βιώνουν κυρίως τα παιδιά, είναι διεθνές φαινόμενο, καθώς στα κράτη δια­πιστώνεται ένας δημοκρατικός ολοκληρωτισμός και παραβιάσεις του ιδιωτικού απορρήτου. Τέλος, ως μοναδικό έρεισμα των νέων στην πλάνη των καιρών τους προβάλλει την αγνότητα τους.

Τι πρέπει να επιδιώκουμε στην σύνταξη περίληψης:

Τι πρέπει να αποφεύγουμε στην σύνταξη περίληψης:

•      Τη σύλληψη του νοηματικού κέντρου του κειμένου. •      Την ορθή επιλογή των σημαντικών ιδεών-πληροφοριών του κειμένου. •      Την αλληλουχία μέσω του σεβασμού της αρχικής δομής του κειμένου και συλλογιστικής πορείας του συγγραφέα. •      Την επιλογή του κατάλληλου ύφους, κατά κανόνα πληροφοριακό. •      Τη χρήση των τεχνικών πύκνωσης. •      Τη συνοχή, κυρίως μέσω της ορθής και επαρκούς χρήσης των διαρθρωτικών λέξεων. •      Τη χρήση της παθητικής σύνταξης που καθιστά το ύφος του κειμένου πιο αντικειμενικό και επίσημο, ενώ παράλληλα συμβάλλει στον περιορισμό της επαναλαμβανόμενης δηλώ­σεως του υποκειμένου.

•      Την αυτούσια-στείρα μεταφορά λέξεων και φράσεων του αρχικού κειμένου στη περίληψη. Εξαιρούνται ορολογίες που τοποθετούνται εντός εισαγωγικών. •      Την άσκηση άμεσης ή έμμεσης κριτικής-σχολιασμού του κειμένου. •      Την έλλειψη συνοχής και αλληλουχίας. •      Την παράθεση παραδειγμάτων. •      Την παράθεση ρητορικών ερωτήσεων. •      Τη χρήση ενεργητικής σύνταξης, που καθιστά το ύφος πιο προσωπικό και ανεπίσημο. •      Τη χρήση αδόκιμων φράσεων προφορικού λόγου. •      Την υπέρβαση του ορίου των λέξεων που δίνεται ως μέγεθος της επιθυμητής έκτασης. Μικρές μόνο αποκλίσεις προς τα πάνω ή και κάτω θεωρούνται αποδεκτές (± 10)

Τεχνικές Σύμπτυξης:

•      Αντικατάσταση ενός προθετικού συνόλου με ένα επίρρημα: Π.χ. Του μίλησε με ευγένεια > του μίλησε ευγενικά

•      Αντικατάσταση της παθητικής σύνταξης με την ενεργητική:

Π.χ. Ο γιατρός θεράπευσε τον ασθενή > Ο ασθενής θεραπεύτηκε

•      Αντικατάσταση ενός αρνητικού ρήματος με το αντίστοιχο καταφατικό: Π.χ. Δεν υπερψήφισε το νομοσχέδιο > Το καταψήφισε

•      Αντικατάσταση μια δευτερεύουσας επιρρηματικής πρότασης με άλλο επιρρηματικό προσδιορισμό (επίρρημα, μετοχή ή προθετικό σύνολο):

Π.χ. Όταν διάβαζα > διαβάζοντας

•      Απαλοιφή ονοματικών ή άλλων προσδιορισμών: Π.χ. αχαλίνωτος πλουτισμός > πλουτισμός

•      Αντικατάσταση υπωνύμων από το υπερώνυμό τους: Π.χ. Ο τύπος, η τηλεόραση, το διαδίκτυο > Τα Μ.Μ.Ε.

•      Αντικατάσταση μιας περίφρασης από τη μονολεκτικό τύπο: Π.χ. Το σύνολο των βουλευτών > Η ολομέλεια της βουλής

•      Ρήματα στην θέση ουσιαστικών:

Π.χ. Υπάρχει διάσταση απόψεων > Διίστανται οι απόψεις

Στερεότυπες ενάρξεις περιληπτικού κειμένου:

• Στο κείμενο αυτό ο συγγραφέας πραγματεύεται...

•      Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο συγγραφέας διαπιστώνει...

•      Στην παρούσα επιφυλλίδα διερευνάται το ζήτημα...

•      Ο συγγραφέας στο άρθρο του αναφέρεται στο φλέγον ζήτημα...

•      Ο συγγραφέας διατυπώνει/ επισημαίνει/ παρουσιάζει την άποψη ότι.

•      Σύμφωνα με το συντάκτη του κειμένου...

•      Ο κειμενογράφος υποστηρίζει την άποψη...

•      Ο συντάκτης του παρόντος κειμένου τονίζει...

•      Στο συγκεκριμένο άρθρο διερευνάται

•      Ο αρθρογράφος αναφέρεται στο επίκαιρο θέμα...

•      Ο κειμενογράφος διατείνεται ότι...

•      Ο κειμενογράφος διατρανώνει τη θέση...

•      Ο επιφυλλιδογράφος θίγει το πολύκροτο/πολυσυζητημένο θέμα...

•      Ο αρθρογράφος εκφράζει την γνώμη...

Ρήματα που βοηθούν στην σύνταξη περίληψης:

Τα ρήματα δίνονται στην παθητική, δεδομένου ότι αυτή την σύνταξη επιδιώκουμε. Εάν, γίνεται αναγκαίο τα ίδια μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στην ενεργητική

 φωνή.

Αναλύεται	Διευκρινίζεται	Εξηγείται
Αποκρούεται	Διασαφηνίζεται	Επισημαίνεται
Σχολιάζεται	Προτείνεται	Αντιπαραβάλλεται
Παρουσιάζεται	Αιτιολογείται	Πιθανολογείται
Διακρίνεται	Εντοπίζεται	Επιβεβαιώνεται
Επικροτείται	Αποδοκιμάζεται	Επιδοκιμάζεται
Διαπιστώνεται	Αναδεικνύεται	Θίγεται
Καταγράφεται	Πιστοποιείται	Ανασκευάζεται
Εκτιμάται	Αμφισβητείται	Απορρίπτεται

Καταληκτικές φράσεις:

•    Το κείμενο ολοκληρώνεται με την διαπίστωση του συγγραφέα...

•    Καταλήγοντας επισημαίνεται...

•    Συνοψίζοντας...

•    Ανακεφαλαιώνοντας...

•    Τέλος αντιπροτείνεται / διαπιστώνεται...